ΠΕΡΙΕΡΓΗ ΛΗΘΗ ΓΙΑ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1916-1918

ΠΕΡΙΕΡΓΗ ΛΗΘΗ ΓΙΑ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1916-1918  

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ  ,ΜΕΛΟΣ ΔΣ ΠΑΜΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ 

 «…η ιστορία πρέπει να ανακαλύπτεται και να επανανακαλύπτεται διαρκώς από τις ζώσες γενεές…. Καρλ Λεβίτ (στο κλασσικό του σύγγραμμα «Το νόημα της ιστορίας» έγραψε τα παραπάνω)
       Μας κάνει καλό να θυμόμαστε σ΄ αυτούς τους καιρούς της αβεβαιότητας
ό,τι είναι ξεχασμένο και να ανακαλύπτουμε τις αυθεντικές πηγές των αποτελεσμάτων….
      Στην Ελλάδα η διαμάχη μεταξύ του Βασιλιά Κων/νου και του Βενιζέλου έφθανε στο αποκορύφωμα τα έτη πριν την έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου  Πολέμου. Ο ένας υποστήριζε να τηρήσει η Ελλάδα ευμενή ουδετερότητα υπέρ της Αντάντ, ο άλλος ήθελε με κάθε τρόπο να βγει η Ελλάδα άνευ όρων στον πόλεμο υπέρ της Αντάντ. Τότε είναι που ο Βενιζέλος σχηματίζει στη Θεσ/νίκη την “Προσωρινή Κυβέρνηση”.

      Τον Μάιο του 1917 οι δυνάμεις της Αντάντ είχαν αναγκάσει τον Κωνσταντίνο σε παραίτηση και στις 7 Ιουνίου μετέφεραν τον Ελευθέριο Βενιζέλο από την Θεσσαλονίκη στην Αθήνα με Γαλλικό καταδρομικό. Πριν ορκιστεί η κυβέρνηση Βενιζέλου στις 13 Ιουνίου, οι Γάλλοι έστειλαν εξορία στην Κορσική όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους (Μεταξά, Δούσμανη, Δραγούμη κ.λπ) ή τους έθεσαν σε κατ’ οίκον περιορισμό.

      Στις 15 Ιουνίου 1917 η μόλις δύο ημερών κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου σπάει το καθεστώς της ευμενούς ουδετερότητας και κηρύσσει τον πόλεμο στην Αυστροουγγαρία, την Γερμανία, την Τουρκία και την Βουλγαρία.

     Οι Βούλγαροι, οι οποίοι κατείχαν την Ανατολική Μακεδονία από τον Αύγουστο του 1916 και είχαν προβεί ήδη σε απίστευτα έκτροπα εναντίον του Ελληνικού πληθυσμού, βάζουν σε εφαρμογή το σχέδιο εξόντωσης όλου του ανδρικού πληθυσμού από 16 ως και 60 ετών.

     Σκοπός τους ήταν να  εκβουλγαρίσουν, να καταστρέψουν κάθε τι το ελληνικό, να ξεγυμνώσουν τις πόλεις και τα χωριά, και να εξοντώσουν τους κατοίκους.
        Σύμφωνα με τα σχέδιά τους, η Ανατολική Μακεδονία, έπρεπε με κάθε τρόπο να κατακτηθεί και να αφελληνισθεί, γιατί, όταν θα κατόρθωναν να εξαπλώσουν το βουλγάρικό τους οδοστρωτήρα προς νότο, έχοντας δεξιά το Στρυμόνα και αριστερά το Νέστο, η Θράκη θα έπεφτε στα χέρια τους σαν ώριμο σύκο.
         Για το λόγο αυτό φρόντισαν το 1913, το 1916 και το 1941, με επιστημονικό σύστημα να εξοντώσουν και να εκβουλγαρίσουν αυτό το Ελληνικό τμήμα (Στρυμόνα-Νέστου) με κάθε σκληρό και ανάλγητο μέσο.
          Στην εκτέλεση αυτού του σχεδίου αποδείχθηκε ότι οφείλονται οι σφαγές που    έγιναν το 1913 στο Σιδηρόκαστρο, στο Δοξάτο και το κάψιμο της πόλης των Σερρών, και το 1916 η σκόπιμη και συστηματική φρικτή πείνα του ερμητικά αποκλεισμένου Ελληνισμού της Ανατ. Μακεδονίας, με πρόσθετο έγκλημα τους ομαδικούς θανάτους βρεφών και παιδιών.

Στο ίδιο σχέδιο οφείλονται οι βαριές αγγαρείες, οι βασανισμοί, οι δαρμοί και οι

αγχόνες και τέλος η εξοντοτική ομηρία του 1916-1918 ,<<για να καθαρίσει ο τόπος

από αυτούς τους φανατικούς και ενοχλητικούς Έλληνες>>, όπως έλεγαν. Με αναίσχυντο τρόπο και τα Βουλγαρικά φύλλα έγραφαν τότε: <<Θέλουμε την Μακεδονία άδεια από κατοίκους>>

        Ακριβώς τότε, με την ένταξη της Ελλάδας στο πλευρό της Αντάντ και επομένως και της κήρυξης του πολέμου εναντίον της Βουλγαρίας, βρήκαν πρόφαση οι Βούλγαροι και έστειλαν στην ομηρία 70.000 Έλληνες της Ανατολικής  Μακεδονίας

<<ως πολίτες εχθρικού κράτους>>.

            Ήταν 23 Ιουνίου του 1917, ημέρα Παρασκευή, που οι Βούλγαροι κατά το Βασιλικό τους Διάταγμα έστειλαν όλους τους άνδρες της Ανατολικής Μακεδονίας ως ομήρους στη Βουλγαρία.

            Η περιοχή εκτόπισης εκτείνεται από το Κάρνομπατ, τη Βάρνα και τη Σιλίστρα της Βουλγαρίας μέχρι το Γκόστοβαρ και το Κίτσεβο των Σκοπίων.

            Από τις 21 Ιουνίου 1917 οι Βουλγαρικές αρχές αρχίζουν και συγκεντρώνουν τους Έλληνες κατά τετράδες στα προαύλια δημόσιων κτιρίων, τους καταγράφουν και τους οδηγούν, με την συνοδεία ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων στα τρένα, όπου τους στοιβάζουν μέσα σε άθλια βαγόνια και τους μεταφέρουν στην πόλη Σούμλα (Shumen) της ΒΑ. Βουλγαρίας.

     Μέχρι τον Σεπτέμβριου του 1917 από το «κέντρο διανομής και διαλογής» πέρασαν περισσότεροι από 40.000 Έλληνες, ενώ συνολικά εκτοπίστηκαν 70.000 Έλληνες, από τους οποίους οι περισσότεροι βρήκαν φρικτό θάνατο στα πρώτα κάτεργα που στήθηκαν στην Ευρώπη του 20^ου αιώνα. 
Οι σύγχρονοι αυτοί σκλάβοι και είλωτες χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για την κατασκευή σιδηροδρομικών γραμμών, όπως η περιβόητη σιδηροδρομική γραμμή Γκόστιβαρ-Κίτσεβου-Οχρίδας. 

      Η θνησιμότητα στις τάξεις των Ελλήνων στην περιοχή αυτή είχε ξεπεράσει το 90%.

        Σύμφωνα με την κατάθεση επιζήσαντος ομήρου, σε μια διαδρομή 130 χιλιομέτρωνεργάζοντανκάτωαπόαπάνθρωπεςσυνθήκες18.000όμηροι. Από αυτούς δεν

επέζησανπερισσότεροιαπό1200άτομα Οι Βούλγαροι κράτησαν κατάλογο 58.000 εργασθέντων στην γραμμή αυτή, την οποία οι όμηροι αποκαλούσαν << γραμμή αίματος>>.

      Επρόκειτο για το πρώτο συστηματικό σχέδιο εξόντωσης αμάχων στην Ευρώπη τον 20^ο αιώνα και υπήρξε προάγγελος των ναζιστικών στρατοπέδων κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

      Από το Γκόστιβαρ και το Κίτσεβο επέστρεψαν μόνο μερικά ανθρώπινα ράκη, που πέθαναν μέσα στα επόμενα χρόνια λόγω των κακουχιών που πέρασαν κατά την διάρκεια της ομηρίας τους. 
       Μόλις τον Οκτώβριο του 1918 άρχισαν, όσοι επέζησαν, να επανέρχονται στην πατρίδα τους. Αλλά σε ποια κατάσταση! Σκελετοί κατάξεροι, κατακίτρινοι, καταξεσχισμένοι,  καταψειριασμένοι εντελώς, αγνώριστοι στους δικούς τους.
Όλοι ρωτούσαν να μάθουν για τους δικούς τους από αυτούς που κατέφθαναν. Πολλές οικογένειες περίμεναν τους προστάτες τους να γυρίσουν από την ομηρία, με μια διαρκή ελπίδα που δεν έσβηνε, αφού και τον Ιανουάριο και το Φεβρουάριο και το Μάρτιο, και μέχρι και το Πάσχα του 1919, επέστρεφαν ακόμα από την ομηρία άτομα μεμονωμένα με σημαντική καθυστέρηση….

       Η τύχη όμως και αυτών που έμειναν πίσω δεν ήταν καλύτερη. 

     Ένας προσχεδιασμένος από την βουλγαρική κυβέρνηση λιμός και μία επιδημία εξανθηματικού τύφου αποδεκάτισαν τους πληθυσμούς των Σερρών, της Δράμας και της Καβάλας, από τον Αύγουστο του 1916 ως και τον Σεπτέμβριο του 1918.

     Σύμφωνα με τις επίσημες εκθέσεις που συνέταξαν η Επιτροπή καθηγητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Διεθνής Ανακριτική Επιτροπή, ο τότε νομάρχης Δράμας Νικόλαος Μπακόπουλος, δεκάδες επιφανείς και απλοί πολίτες καθώς και συμφωνά με τους ονομαστικούς καταλόγους των ομήρων (θανόντων και παλιννοστησάντων από τη Βουλγαρία) που απόκεινται

στο ιστορικό αρχείο του Υπουργείου των Εξωτερικών, καταφαίνεται

ότι η δεύτερη Βουλγαρική κατοχή είχε πάνω από 45.000 θύματα.

     Ήταν δηλαδή πολύ χειρότερη της πρώτης 1912-13 και της τρίτης 1941-44 για τα θύματα των οποίων καλώς τιμούμε τη μνήμη τους με μνημόσυνα και καταθέσεις στεφάνων κάθε χρόνο.

      Γιατί όμως καμιά επίσημη τελετή δεν πραγματοποιείται μέχρι σήμερα για την τραγωδία του 1916 -18 και σε κανένα μνημείο δεν καταθέτονται στεφάνια για τα χιλιάδες θύματα εκτός από τη Χωριστή, που εδώ και λίγα χρόνια τιμά τέτοια εποχή τους νεκρούς της;

      Γιατί η ελληνική ιστοριογραφία αλλά και η επίσημη πολιτεία αποσιωπούν τα γεγονότα που συνέβησαν τότε στην Ανατολική Μακεδονία; 

      Γιατί καμία νύξη δεν γίνεται στα σχολικά βιβλία; 

      Μήπως, άραγε, οι γεροντότεροι κάτοικοι της Ανατολικής Μακεδονίας ήταν μυθομανείς όταν διηγούνταν, ότι κατά το διάστημα της Βουλγαρίας, όπως έλεγαν τότε, πέθαναν εκατοντάδες γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι από πείνα, κακουχίες, σκληρές αγγαρείες και αρρώστιες; Μήπως ήταν υπερβολικοί όταν έλεγαν ότι οι περισσότεροι από τους ομήρους που οδηγήθηκαν στο καταραμένο Κίτσεβο της Σερβίας, πέθαναν κυρίως από την πολύωρη και σκληρή εργασία, το ελάχιστο φαγητό,

τον εξανθηματικό τύφο, την παντελή έλλειψη ιατρικής περίθαλψης, τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, την έλλειψη ενδυμασίας και στέγης και τις συχνές, μέχρι θανάτου, βιαιοπραγίες από μέρους των απάνθρωπων φρουρών του στρατοπέδου;

     Δυστυχώς, όχι μόνο δεν ήταν μυθομανείς οι κάτοικοι των περιοχών αυτών αλλά, όπως διαπιστώθηκε στη συνέχεια, έλεγαν πολύ λιγότερα από αυτά που έπαθαν.

      Όλες οι πόλεις και τα χωριά της Ανατ. Μακεδονίας υπέστησαν δεινές καταστροφές και μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό. 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Ηρωικό χωριό η Χωριστή Δράμας που έχασε το ένα τέταρτο (1/4) του πληθυσμού του.

    Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον εκπαιδευτικό, λαμπρό συγγραφέα και ιστοριογράφο κ. ΔημήτρηΑ. Πασχαλίδη,  από την Χωριστή Δράμας ,που μεταξύ του εν γένει αξιόλογου έργου του ασχολήθηκε σημαντικά και για τα θύματα της Βουλγαρικής κατοχής 1916-1918. Ύστερα από κοπιαστικές έρευνες στα αρχεία του Υπουργείου των Εξωτερικών στην Αθήνα, κατόρθωσε να συγκεντρώσει όλες τις ονομαστικές καταστάσεις των ομήρων, οι οποίες στάλθηκαν μετά την ανακωχή από τη Δράμα και τους οικισμούς της στο Υπουργείο όπου και διασώζονται στα αρχεία του.

    Έτσι είχε τη δυνατότητα να συγκρίνει τα δεδομένα της Χωριστής με τα δεδομένα των άλλων οικισμών.

Θα είναι μια προσφορά σε Δράμα, Δοξάτο, Αδριανή, Ξηροπόταμο, Πετρούσα, Προσοτσάνη, Πύργους, Βώλακα, Νευροκόπι, Περιθώρι, Αευκόγεια, Παγονέρι, Μικρόπολη, Καλή Βρύση, Καλλιθέα, Αργυρούπολη, Καλαμπόκι και σε άλλους οικισμούς, για να γνωρίσουν, όπως γνώρισε η Χωριστή, τους ομήρους προγόνους τους ονομαστικά, που είτε πέθαναν στα κάτεργα της Βουλγαρίας είτε επέστρεψαν στην πατρίδα τους σακατεμένοι.

           Μεγάλη και καθοριστική προσφορά, για την ανάδειξη και περαιτέρω προβολή του ιστορικού γεγονότος των θυμάτων της Βουλγαρικής κατοχής στην Ανατ. Μακεδονία1916-18, καταλαμβάνει δικαίως και ο κ. Θωμάς ΠέτρουΠέννας ,Πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείες Σερρών - Μελενίκου (με έδρα την Αθήνα), που αφορούν στις περιοχές Δράμας, Καβάλας, Σερρών.

      Πολύ μεγαλύτερη, βέβαια, προσφορά είναι το τρίτομο έργο Τετράδια Βουλγαρικής Κατοχής, Ανατολική Μακεδονία 1916-18, που επιμελήθηκε της έκδοσης ο κ. Νικόλαος Ρουδομέτωφ, Πρόεδρος του Ιστορικού Λογοτεχνικού Αρχείου Καβάλας.

     Το έργο αυτό είναι μετάφραση από τα γαλλικά στα ελληνικά της έκθεσης που συνέταξε η διεθνής ανακριτική επιτροπή, η οποία στις αρχές του 1919 περιόδευσε στις πόλεις και τα χωριά της Ανατ. Μακεδονίας και περιέγραψε τα εγκλήματα, που διέπραξαν τότε τα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής.

    Τυπώθηκε το 1919 στη Γαλλία. Αντίτυπο αυτού του βιβλίου έλαβε και η τότε ελληνική κυβέρνηση του Βενιζέλου, η οποία όφειλε να το μεταφράσει στην ελληνική γλώσσα, να το εκδώσει και να το στείλει σε όλες τις βιβλιοθήκες της χώρας και στις τότε νομαρχίες της Ανατ. Μακεδονίας Δράμας, Καβάλας και Σερρών, ώστε να γνωρίσει ο ελληνικός λαός τις βουλγαρικές ωμότητες.

       Τελικά όχι μόνο δεν μεταφράστηκε και δεν εκδόθηκε αλλά καταχωνιάστηκε στα κρατικά αρχεία με τη μορφή που στάλθηκε από τη Γαλλία.

      Οι όμηροι που επέστρεψαν από τη Βουλγαρία οργανώθηκαν σε συλλόγους και συνδέσμους. Ο κ. Χρήστος Τζιρίτης λόγω επαγγελματικών απασχολήσεων πήγε πολλές φορές στο Κίτσεβο που έχει χαρακτηριστεί «μέγα νεκροταφείο του Ελληνισμού της Ανατολ. Μακεδονίας» και εντόπισε την περιοχή όπου χάθηκαν 12.000 Έλληνες.

Μακάρι να βρεθούν σύντομα εκπρόσωποι όλων των συλλόγων της Αν. Μακεδονίας στο σημερινό Κίτσεβο των Σκοπίων για ένα προσκύνημα στους προγόνους μας, που θάφτηκαν εκεί και αλλού,

«ακήδευτοι, αστόλιστοι, αφίλητοι».

Μας περιμένουν εδώ και ενενήντα τρια χρόνια να τους ανάψουμε ένα κερί

Η διατήρηση της μνήμης και η απόδοση τιμής στα θύματα της μεγάλης αυτής τραγωδίας ήταν και είναι χρέος μας ιερό.

Χρέος μας όμως είναι και να γνωρίσουμε την αλήθεια και να την παραδώσουμε στα παιδιά μας απαραμόρφωτη.

 Μόνο πάνω στην αλήθεια, μπορούμε να στηρίξουμε ένα μέλλον απαλλαγμένο από τη βία του διχασμού και των παθών, από την αδυναμία του μίσους και της προκατάληψης.

Είναι βέβαιο ότι αυτό ακριβώς θα μας συμβούλευαν και οι νεκροί μας μάρτυρες από το ύψος της αιωνιότητας τους. 

Αιωνία τους η μνήμη.